Page 6 - «Марийские праздники»

Марий пайрем-влак 5

ОНЧЫЛМУТ

Пагыт еда толын шогышо пайрем да йӱла-влак Марий Калыкнан
тӱвыра илышыштыже Ойыртемалтше Поянлык улыт. Акрет тодым
шочын нерештше, Историйын Тӱрлӧ Жапыштыже Вияҥше калык
пайрем калыкын шке шотан сын-кунжым арален кодымаште кугу ве­
рым налын. Шке кышкарышкыже эн шергыжым — калыкын тӱня-
умылымашыжым, психологийжым, еҥ-влакын усталыкыштым ушен
шогышо, калык пайрем ден йӱла-влак — Куатле вий — тачат марим
айдемын илышыштыже кумда да келге верым айлат.

Пайрем ден йӱла-влак калыкын ыштен Шогымо пашаж Дене чак
кылдалтыныт. Марий айдеме кеч-кунамат пӱртӱсыштӧ лийын шогы­
шо вашталтышлан келшышын шке Озанлык Сомылжым тӧрлен. Ида­
лык Мучко Вашталтше пӱртӱс илыш Шкеак Пагыт шот Дене Паша
радамым темлен: шошо ага, курал Ӱдымӧ, Киндым погымо да т.м.
Тӱрлӧ Йӱла, ю Вийлан ӱшанымаш, Пале ден Ойӧрӧ, модыш, кугезы­
на-влакын тӱшкан Погынен Юмылан кумалмышт, Надырым пуы­
мышт — Чылажат Тылзе еда толын шогышо пайрем радамыш шыҥ­
даралтыныт да Ӱдымӧ мландын ӱянлыкшым, Озанлык пашан лекты­
шыжым, еш илышым, Вольыкым Тӱлаҥдыме, аран ыме шонымаш
Дене эртаралтыныт. Йӱла пагытын ий еда вашталтмыжлан келшы­
шын шукталтын.

Кугезына-влак Йӱла радамым палемдыме тодым утларак тӱткын
Кечын телымсе эн кӱчык (22 декабрь) да кеҥежымсе эн кужу (22
июнь) кечым шотыш налыныт. Нуно тыгак Шошым (22 март) да
шыжым (22 сентябрь) йӱд ден кечын Иктӧр улмыштлан, у Тылзе,
Тичмаш Тылзе умылыметлан эҥертеныт. Марий-влак кечын эн кужу
пагытшым да йӱд Дене Иктӧр улмыжымат Моштен кучылтыныт. Ида­
лыкысе пайрем-влак Коклаште кечым шотыш налын пайремлымаш
— пеш Тошто Йӱла. Кресаньыклан пеҥыдын палемдыме кече лийын
огыл, муно Пӱртӱсым Эскерен пайремым увертареныт. Телым, йӱд
ден кечын Иктӧр шогымышт тодым, Шорыкйолым ( Шортйол, Ша­
чял), пайремленыт. Тиде у Пагыт, У ий Толмо нерген шижтарен.
Ш ошымсо кечын Иктӧр улмыж тодым Ӱярня пайремлалтын. Но В а ­
раракшым Тудо утларак ончык кусаралтын. Кеҥеж кечын иктӧржӧ
йӱлам шӱктымӧ, сыҥса Жаплан (уржа пеледме Пагытлан) келышта­
ралтын. Тунам Мландым логалаш (куралаш, пур гед ат, пушеҥгым
руаш, южым аяртыше Сомылым Шукташ) тыршен огытыл. Вет ты
Жапыште мланде у Саскам шочыкташ лан утларак Тымыкыште кела-